Lek.
med. Mariola Bawer:
Zachorowalność jest wypadkową dwóch czynników. Pierwszy to
osobnicza wrażliwość, w tym czynniki genetyczne. Wywołuje on
objawy atopii i chorób alergicznych we wczesnym okresie życia,
czyli do ok. 25. roku życia. Dziedziczenie jest wielogenowe, co
oznacza, że dziecko może być podatne na inne alergeny niż na
przykład matka i mieć inne symptomy. W późniejszym okresie życia
na znaczeniu zyskuje wpływ środowiskowy. Są to m.in. chemiczne
zanieczyszczenia, jak smog, spaliny, ale też naturalne składniki,
jak pyłki drzew czy krzewów – zależy to od postaci schorzenia.
Z pewnością alergiczne choroby oczu można uznać za problem
społeczny XXI wieku. Około 25 proc. populacji ma problemy z
alergią, z tego 80 proc. już przed 30. rokiem życia. To
narastająca krzywa, która ciągle pnie się do góry.
Jak objawiają się alergie? Czy to tylko takie powierzchowne objawy jak pieczenie czy swędzenie, czy też symptomy mogą mieć długotrwałe skutki?
Narząd
wzroku może być miejscem schorzeń zarówno ostrych jak i
przewlekłych, wywołujących dolegliwości i uczucie dyskomfortu na
co dzień. Objawy to chociażby łzawienie, pieczenie, światłowstręt,
obrzęk powiek. Co więcej, niektóre z postaci alergicznych, które
dotyczą rogówki, a nie tylko spojówki, mogą trwale zmniejszać
ostrość wzroku. W przebiegu alergicznego zapalenia spojówek często
może dochodzić do destabilizacji filmu łzowego. Nierzadko
dolegliwości są także powiązane z zespołem suchego oka.
Kiedy nie powinniśmy lekceważyć tego przykładowego swędzenia oka tylko zgłosić się do specjalisty?
Profesjonalnej
pomocy należy szukać w momencie, gdy objaw czerwonego oka utrzymuje
się przez kilka dni, a dolegliwości nie ustępują, ani się nie
zmniejszają. Taka sytuacja wymaga konsultacji, aby sprawdzić, czy
to jedynie stan zapalny, alergia, czy inne schorzenia, które dają
zbliżone symptomy.
Jak wygląda proces leczenia alergii oka?
Postępowanie
zależy od postaci alergicznej choroby oczu, a mamy ich aż siedem
rodzajów. Ostre alergiczne zapalenie spojówek może wystąpić u
osób w każdym wieku w wyniku dostania się do worka spojówkowego
dużej ilości alergenu, którym może być z zasadzie wszystko.
Najczęstszą chorobą alergiczną jest z kolei sezonowe alergiczne
zapalenie oczu, które stanowi ok. 25-50 proc. wszystkich przypadków
alergii ocznej. Zaczyna się z reguły w wieku 7-14 lat, a wywołują
ją pyłki roślin wiatropylnych (traw, chwastów, drzew).
U większości osób objawy oczne współwystępują z katarem
siennym. Następny rodzaj to przewlekłe alergiczne zapalenia
spojówek - występują rzadziej niż sezonowe, najczęściej
ujawniają się w dzieciństwie i towarzyszą innym chorobom
alergicznym, jak astma oskrzelowa. Alergenami może być sierść
zwierzaków, roztocza kurzu domowego, grzyby, pleśnie. Objawy
zaostrzają się jesienią i zimą, kiedy aktywność alergenów
wzrasta. Wiosenne zapalenie spojówek i rogówki to natomiast
przewlekła ciężka choroba alergiczna narządu wzroku, która
zaczyna się u dzieci przed 10. rokiem życia, a chłopców dotyczy
trzy razy częściej niż dziewczynek. U tych osób często stwierdza
się występowanie atopii w wywiadzie rodzinnym, często
współistnieją także inne choroby atopowe. Choroba powoduje duże
dolegliwości, a na skutek zaatakowania rogówki może doprowadzić
do trwałego pogorszenia ostrości wzroku.
Na tym jednak choroby alergiczne oczu nadal się nie kończą. Jakie jeszcze ich rodzaje mogą stać się udziałem naszym lub naszych bliskich?
Należy wspomnieć o atopowym zapaleniu rogówki i spojówek, które występują u osób chorujących na atopowe zapalenia skóry. Zmiany w narządzie wzroku pojawiają się po kilku latach od wystąpienia tej choroby, a szczyt zachorowalności przypada na okres między 30. a 50. rokiem życia. Najgroźniejszym powikłaniem są owrzodzenia rogówki, które mogą prowadzić do jej zmętnienia, na stałe pogarszając widzenie. Trzeba pamiętać również o olbrzymiobrodawkowym zapaleniu spojówek, które wynika z nadwrażliwości nabłonka i spojówki na drażnienie ciałem obcym, np. miękkimi soczewkami kontaktowymi czy szwami po zabiegu. W takich sytuacjach należy rygorystycznie przestrzegać higieny oczu i czasu noszenia soczewek.
Ostatni już
rodzaj to kontaktowe zapalenie skóry powiek i spojówki, które
pojawia się w 2-3 doby po ekspozycji na czynnik zewnętrzne, m.in.
środki kosmetyczne, detergenty, leki, środki konserwujące.
Jak wygląda diagnostyka przy alergiach oczu?
Należy
zgłosić się do lekarza okulisty, który ogląda oko w lampie
szczelinowej i na podstawie objawów sprawdza, co dzieje się w oku.
W razie potrzeby współpracuje z lekarzem alergologiem,
dermatologiem, czy nawet pulmonologiem, włączając wspólnie
ustalone leczenie. Myśląc o alergii, należy mieć na uwadze cały
organizm, stąd konieczność interdyscyplinarnego podejścia do
problemu.
A jak przebiega proces leczenia? Na jaką drogę pod opieką specjalisty powinien przygotować się pacjent?
Leczenie
możemy podzielić na kilka grup. Pierwsza z nich to leczenie
niefarmakologiczne. Warto wiedzieć, że skuteczna profilaktyka
redukuje zużycie leków o ok. 40 proc. Na czym to polega? Należy
trzymać ręce z dala od oczu, nie pocierać ich, ale za to
przepłukiwać worek spojówkowy preparatami typu sztuczne łzy, żeby
eliminować alergeny. Warto też robić chłodne okłady, które
zmniejszają przekrwienie i obrzęk. W przypadku alergii na
pyłki wskazane jest noszenie okularów ochronnych, zamykanie okien w
samochodzie podczas jazdy, a po powrocie do domu mycie ciała i
włosów, aby spłukać z siebie pyłki. Kiedy cierpimy na alergie
wywoływane przez roztocza, dobrze pomyśleć o likwidacji w swoim
otoczeniu zasłon, dywanów, wykładzin. Trzeba też pamiętać o
częstym wietrzeniu pomieszczeń, unikaniu stosowania klimatyzacji,
ograniczeniu liczby zwierząt domowych.
Załóżmy, że stosujemy się do wszystkich tych zasad. Co jeśli wciąż nie wystarczą, żebyśmy poczuli się lepiej?
Wtedy w grę
wchodzi leczenie farmakologiczne. W wielu wypadkach wystarczające
jest stosowanie leków miejscowych w postaci kropli i maści. Lekarz
może przepisać także preparaty przeciwhistaminowe, preparaty
stabilizujące mastocyty, glikokortykostereoidy, niesterydowe leki
przeciwzapalne, leki immunosupresyjne. Jeśli leczenie
farmakologiczne nie wyeliminuje problemu, konieczne może okazać się
leczenie zabiegowe, np. zabiegi chirurgiczne niwelujące
zniekształcenia i pozapalne przerosty spojówki, krioterapia,
ostrzykiwanie kortykosterydami zmian spojówkowych, zabiegi na
rogówce – zabiegi laserowe, w ciężkich przypadkach
keratoplastyka warstwowa, przeszczep rogówki.
Wygląda na to, że alergie, z racji swojej skali, to temat rzeka…
Na zakończenie dodam dla pocieszenia, że chociaż prognozy wskazują, iż ten problem będzie narastał, chociażby z powodu stylu naszego życia, to możliwości leczenia też są coraz większe.
Lek. med. Mariola Bawer, specjalista okulistyki, szczególnie w zakresie leczenia wad wzroku i drobnych zabiegów chirurgicznych powiek oczu. W Centrum Okulistycznym Weiss Klinik zajmuje się diagnostyką i leczeniem wad wzroku i schorzeń oczu, diagnostyką i doborem soczewek kontaktowych oraz zabiegami chirurgicznymi na powiekach. Absolwentka wydziału zabrzańskiego Śląskiej Akademii Medycznej (1986). Doświadczenie zawodowe zdobywała m.in. w oddziałach okulistycznych Szpitala Wielospecjalistycznego i Szpitala Miejskiego nr 4 w Gliwicach. Nadal podnosi swoje kwalifikacje, uczestnicząc w kursach i zjazdach okulistycznych.
