O tradycji Bożego Ciała. Najpiękniejsza procesja jest w Lipinach

W Kościele katolickim Boże Ciało obchodzone jest w czwartek po oktawie Zesłania Ducha Świętego, a we Włoszech w niedzielę po uroczystości Trójcy Świętej. Jest świętem nakazanym, a tradycje ma długie, gdyż po raz pierwszy obchodzone było w Leodium, czyli obecnym Liège w 1246 roku.

W roku 1317 Boże Ciało ustanowiono jako święto dla całego Kościoła zachodniego, a w Polsce zostało wprowadzone przez krakowskiego biskupa Nankera na synodzie w Krakowie w 1320 roku. Istotną formę święta stanowią procesje prowadzone do 4 ołtarzy, przy których czytane są, związane tematycznie z Eucharystią, fragmenty czterech Ewangelii. Procesyjnie przenoszona jest też monstrancja z Najświętszym Sakramentem, a na zakończenie udzielane jest uroczyste błogosławieństwo sakramentalne.

Widzenia św. Julianny z Cornillon

Przekaz głosi, że bezpośrednią przyczyną ustanowienia uroczystości były widzenia św. Julianny z Cornillon (1193–1258), przeoryszy klasztoru augustianek, która miała przeżywać cyklicznie powtarzające się wizje świetlistej tarczy podobnej do tarczy księżyca, której lśnienie było zaburzane przez ciemną plamę. Juliana miała interpretować owe widzenia jako obraz Kościoła, który miał być przysłaniany przez plamę rozumianą przez nią jako brak wśród kościelnych świąt uroczystości poświęconej wyłącznie Najświętszemu Sakramentowi.

Od okresu rozbiorów, w świadomości polskich wiernych, udział w procesji Bożego Ciała był łączony z okazją zamanifestowania przynależności narodowej. Stan taki utrzymywał się także po II wojnie światowej. W okresie Polski Ludowej urządzanie procesji ulicami miast było niejednokrotnie zakazywane przez władze państwowe.

Obecnie procesje Bożego Ciała odbywają się w każdej parafii. W Świętochłowicach jedne parafie mają stałą trasę, inne zaś co roku ją zmieniają, tak by niemal każda część dzielnicy miała możliwość cyklicznego uczestnictwa. Nowością była przed kilku laty wspólna procesja wiernych z parafii św. Józefa na Zgodzie i parafian przynależnych do kościoła świętych Piotra i Pawła w centrum. Jednak po zmianie proboszcza w centrum nie była kontynuowana, ale obecnie została reaktywowana.

Boże Ciało w Lipinach

Za to z pewnością najbardziej znana jest procesja w Lipinach. „W dniu uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa ulicami Lipin przechodzi procesja. Kobiety, mężczyźni ubrani są w stroje śląskie i niosą religijne obrazy i figury. Dzieci rozsypują też płatki kwiatów” – pisał Dziennik Zachodni. Na szlaku procesji w domach są przyozdobione okna. Twierdzi się, że mieszkańcy idą w swojej procesji już od XIX wieku, gdyż po raz pierwszy poszli prawdopodobnie po poświęceniu kościoła św. Augustyna w 1872 roku.

„Dziś do Lipin przyjeżdżają wierni z różnych rejonów województwa śląskiego. Śpiewają religijne pieśni i się modlą. Dzielnica Świętochłowic – Lipiny, zdegradowana wskutek działalności przemysłowej miejscowych kopalń i hut – raz w roku szczególnie przyciąga turystów i fotoreporterów. W tym dniu w uroczystym przemarszu między familokami na czele idą kobiety i mężczyźni w tradycyjnych strojach śląskich. Tu nie ma taniego blichtru i złoceń. Jest za to uderzająca schludność i elegancja. Są ludzie odziani we wspaniałe, śląskie ubiory, świadczące o przywiązaniu mieszkańców do tradycji i historii tych ziem. To tu można zobaczyć piękne kobiety i dziewczęta uczestniczące w procesji w białych jaklach, bogato zdobionych motywami kwiatowymi i z czerwonymi koralami na szyi. W tym wyjątkowym dniu mieszkańcy budują ołtarze, ulice i domy zdobią kwiatami, religijnymi symbolami i obrazami. Zgodnie z tradycją ubierają śląskie stroje” – podawał Fakt z 2017 roku.

Musimy zaznaczyć, że ogromny udział w kultywowaniu tej tradycji uczestnictwa w procesji w śląskich, „chopskich” strojach ma Grzegorz Stachak – pasjonat, autor książki „O tym, jak Chopiony na Lipiny powróciły”, wyróżniony za swą działalność nagrodami: Laur A. Świdra w roku 2007 oraz Zasłużony dla Świętochłowic w roku 2014.

Dodajmy, że w okresie oktawy uroczystości Najświętszego Ciała i Krwi Chrystusa odbywają się procesje, a w ludowej tradycji jest to okres święcenia wianuszków z ziół i kwiatów polnych. Wianuszki te po poświęceniu służyły niegdyś do przygotowywania naparów leczniczych medycyny ludowej.

Uzupełnijmy jeszcze, że w Kościołach protestanckich Boże Ciało nie jest uznawane. Przypomnijmy, że wśród Kościołów protestanckich wyróżnić można kilka wiodących wyznań, z czego główne to: luteranizm, kalwinizm, anglikanizm, baptyzm, metodyzm, adwentyzm i ruch zielonoświątkowy. „Luteranie wierzą w rzeczywistą obecność Jezusa w chlebie i winie, ale – mocno upraszczając – tylko w czasie sprawowania nabożeństwa połączonego z komunią świętą. W Kościele ewangelickim tego samego dnia obchodzimy Święto Bratniej Pomocy im. Gustawa Adolfa, tradycją są też nabożeństwa w tzw. leśnych kościołach np. na Równicy w Ustroniu” – informuje Joachim Henszel.

Uroczystości Bożego Ciała w innych częściach świata

Na świecie też obchodzi się uroczystość Bożego Ciała różnorako, a nawet w różnych terminach. Dla przykładu: w Boliwii układa się dywany z kwiatów, a w części Hiszpanii panuje atmosfera fiesty, jak w Santa Cruz, gdzie ludzie mają dużo żywszy temperament i uroczystości organizuje się na stadionach urządzając show ku czci Jezusa Eucharystycznego, więc procesja „stadionowa” połączona jest z występami grup młodzieżowych.

Zaś w Chorwacji też wygląda nieco inaczej niż w Polsce. Msze święte wraz z procesjami odbywają się w godzinach wieczornych. W nadmorskim mieście Bolu zamiast ołtarzy przystrajane są statki, natomiast kapłani święcą sieci rybackie oraz morze. Z kolei niemieccy wierni tworzą Blumenteppiche, czyli kwiatowe dywany, których utworzenie zajmuje nawet tydzień. Dywany te zdobią zazwyczaj okolice ołtarzy procesyjnych. Są jednak miasta, gdzie rozciągają się one nawet na 100 metrów wzdłuż procesji.

(map)