Od wędzarni, przez dyskotekę, po market. Historia pewnego miejsca w Świętochłowicach

Świętochłowice się zmieniają. Weźmy na przykład wylot ulicy Wyzwolenia w stronę Bytomskiej. Niedawno jeszcze była tu potężna bryła budynku znanego jako Hollywood, w którym od 1991 roku działała dyskoteka, a teraz w tym miejscu jest market, ale nie wszyscy wiedzą, że wcześniej była tu też wędzarnia ryb, kuźnia, a po wojnie m.in. szklarz.

fot. Google
Swietochlowice dawny hollywood

Przypomnijmy, że do czasu wytyczenia obecnej ulicy Katowickiej, czyli do roku 1879, głównym traktem gminy była aktualna ulica Wyzwolenia (wcześniej Długa, Langestrasse). Wzdłuż niej powstawały okazałe domy, niemal tuż przy niej był tzw. zamek, w 1907 roku wybudowano gmach zarządu dworskiego, gdzie potem była siedziba urzędu gminy. Nieco dalej ustawiono w latach 1883-1884 szpital, zaś pod numerem 13 ewangelicy utworzyli własną szkołę. Były restauracje (np. „Pod niemieckim cesarzem” oraz Skoluda – po wojnie tzw. kasyno milicyjne).

Przy końcu ulicy, w stronę obecnej Bytomskiej był sklep meblowy Pogody (potem znana lodziarnia), następnie dom Grunda, zaś tam, gdzie znacznie później było wspomniane Hollywood, była nieruchomość Ksola, a wyżej (w stronę Skałki) wędzarnia Karola Wrzeciono, zaś za nią, niemal u styku ulicy Bytomskiej, kuźnia Sagana (krewnego Antoniego Franka, producenta słodyczy).

Wędzarnia Karola Wrzeciono

Wspomniana firma Wrzeciony była do czasu wojny jedną z ważniejszych w gminie i okolicy. Według Księgi Adresowej zakład zarejestrowany był jednak przy ulicy Bytomskiej 28, w dziale „Wędzarnia śledzi”, jako „Wrzeciono i Spółka”. Wędzarnia miała w gminie konkurencję, którą prowadził Wiktor Żeźniczek, jednak klienci cenili bardziej zakład Wrzeciony. Z informacji uzyskanych od rodziny wiemy, że współwłaścicielem tej firmy był Jerzy Kowolik (prywatnie szwagier Karola, Maja Wrzeciono była jego żoną). W Księdze Wieczystej Wrzeciono i Kowolik figurują jako kupcy.

Teren, który potem przeszedł na rzecz Karola i Jerzego był własnością rodziny Schroetter, z której wywodziła się żona Karola – Joanna. Karol został właścicielem działki w 1925 roku, a Jerzy w 1926. Część terenu na którym działał zakład Jerzy sprzedał miastu Świętochłowice w roku 1968, zaś resztę jego syn Lucjan w roku 1976 i wyjechał do Niemiec.

„Zapomniał o naszej rodzinie, o rozliczeniu – z goryczą stwierdza Jan, syn Karola. Po wojnie w dawnym zakładzie były z dwa lub trzy pożary. W tym czasie Karol Wrzeciono nie interesował się ani rodziną, ani dawną firmą, prowadził swoje życie. Faktycznym zarządcą był Kowolik, który po wyjeździe do Niemiec nie utrzymywał kontaktu z rodziną dawnego wspólnika w Polsce”.

Był Hollywood, jest Aldi

Wiemy, że miasto wydzierżawiło działkę miejscowej Spółdzielni Mieszkaniowej, która tam postawiła budynek znany jako Hollywood. Jak to się stało, że teren kupił (i od kogo) „Aldi” – nie wnikamy. „Miasto tego nie sprzedawało. Jeśli już, to SM sprzedała użytkowanie wieczyste” – usłyszeliśmy w magistracie.

Mówi się, że zarówno gmach dyskoteki (przy Bytomskiej 25), jak i sam teren, należały do prywatnego inwestora, a ten złożył wniosek o rozbiórkę, która rozpoczęła się w lutym 2023 roku. Prace szły szybko, chociaż trafiono na podpiwniczenia dawnych budynków, więc market otwarto 7 sierpnia 2024 roku. Patrząc na mapę wydaje się, że market postawiono na dawnym terenie Ksola, chociaż chyba obejmuje też kawałek niegdysiejszej działki Wrzeciony oraz zmieniony nieco przebieg ulicy Polnej.

Karol Wrzeciono ożenił się z Joanną Kowol

Wracając do Karola Wrzeciony (urodzony 6 października 1906 roku), to kilka lat po wojnie ożenił się z Joanną Kowol (urodzoną 6 października 1914 roku), która potem była mile wspominaną. cenioną nauczycielką języka polskiego i francuskiego w miejscowym Liceum Ogólnokształcącym (obecnie im. Jana Kochanowskiego). Tworzyła tam przez lata udany duet polonistek – wespół z profesor Elżbietą Przyklenk.

Maria Kowol (w dolnym rzędzie w środku) z córkami. Pierwsza z lewej u góry to Joanna
Maria Kowol (w dolnym rzędzie w środku) z córkami. Pierwsza z lewej u góry to Joanna

Małżeństwo Joanny z Karolem nie należało do udanych i nie przetrwało. Franciszek Król w publikacji „Moje świętochłowickie abecadło oświatowe” napisał, że „Trudna sytuacja domowa zbytnio zrujnowała jej siły i wreszcie ich zabrakło.” Profesor Wrzeciono zmarła 5 stycznia 1972 roku i spoczęła na starym cmentarzu. Dzieci z tego związku z miłością wspominają mamę, zaś o ojcu (zmarłym 2 października 1989 roku) mówią niechętnie.

Warto tu powiedzieć, że Joanna Wrzeciono była jedną z sześciu córek znanej w mieście działaczki społecznej i narodowej Marii Magdaleny Kowol, która ma swój mural przy skrzyżowaniu ulic Polnej i Szkolnej. Przypomnijmy, że Maria Kowol urodziła się w Bytomiu w rodzinie cieśli Karla Schroettera i Florentiny z domu Kraske, a 23 kwietnia 1910 roku wyszła za cieślę górniczego i działacza plebiscytowego Augusta Kowola (ur. w 1885).

Do Świętochłowic przeprowadziła się w roku 1922 i tu była wieloletnią przewodniczącą Towarzystwa Polek organizującego różne imprezy kulturalne, jak np. przedstawienia teatralne, wycieczki, kursy pielęgniarskie. W 1939 roku wraz z dziećmi, w obawie przed hitlerowcami, przeniosła się do Katowic-Ochojca, ale w 1945 roku powróciła do Świętochłowic, gdzie zmarła w roku 1947 i spoczęła na Starym Cmentarzu.

(map)

Disco hollywood

Może Cię zainteresować:

W Świętochłowicach też chodziło się na dyskoteki

Autor: Redakcja NGS24

22/08/2022

Ul Chorzowska 506175 Fotopolska Eu

Może Cię zainteresować:

„Przeklęta dzielnica Świętochłowic?". Lipiny były kiedyś ładną i bogatą miejscowością. Zdjęcia nie kłamią

Autor: Maciej Poloczek

03/11/2024